در دین اسلام، تاکید شده که افراد، در کار خیر و اعمال صالح، مشارکت داشته باشند و به یاری هم بشتابند و برعکس، در کارهای بد و گناه، عدم همکاری مطلوب است. قرآن میفرماید: «وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ؛ بر نیکی و تقوا تعاون و یاری داشته باشید و بر گناه و تجاوز، یکدیگر را یاری نکنید.»(۱)
مومنان باید به کمک یکدیگر، نیازهای خود را برطرف کنند و مشکلات را حل کنند و با هم برای ترویج خوبیها و رونق بخشیدن به کارهای خیر در جامعه بکوشند.
در صدر اسلام، اولین مسجدی که در مدینه بنا شد، با مساعدت و مشارکت همه مسلمانان صورت گرفت. در جنگ احزاب، حفر خندق پیرامون مدینه نیز با همیاری همگانی انجام یافت. تعاون، هم بر سرعت کار می افزاید، هم به افراد امید و دلگرمی می دهد و هم فرسایش نیرو کمتر می شود و خدا هم از چنین کاری راضی است.
«وَالله فی عَونِ المُِومِنُ ما کانَ المومِنُ فی عَونِ اخیِه؛ خداوند در پی یاری مومن است، تا وقتی که مومن در پی یاری برادر دینی اش باشد.»(۲)
به همان اندازه که کمک به مومنین، اجر و ثواب دارد، بی اعتنایی به وضع مردم و ترک یاری و مساعدت، عواقب سوء دارد. امام صادق علیهالسلام میفرمایند: «هر یک از شیعیان ما اگر سراغ یکی از برادران دینی اش برود و در کارش از او کمک بخواهد و او هم بتواند ولی مضایقه کند، گرفتار آن می شود که کمک کار دشمنان ما شود و به همین سبب هم در قیامت عذاب می شود».
در عصر غیبت منتظران ظهور باید پشتیبان و غمخوار و مددکار هم باشند تا در انبوه دشمنان دچار ضعف و انزوا نشوند و قدرت اجتماعی خود را حفظ کنند. تعاون در کارهای خیر، موجب رضای خداست. داشتن روحیه تعاون هم از فضایل اخلاقی است. این روحیه را باید از دوران کودکی در فرزندان خود ایجاد کنیم و حس همدردی و همیاری را در آنان تقویت کنیم. والدین و معلمان و مربیان می توانند در این مورد نقش خوبی ایفا کنند. کمک در کارها، اخلاق پیامبرانه است.
رسول خدا صلیاللهعلیهوآله در کارهای خانه به همسرانش کمک میکرد و در بیرون هم با مسلمانان همکاری داشت و در کارهای جمعی، سختترین کارها را بر عهده می گرفت. در روایات، عنوان «قضاء حاجت مومن» و «سعی در حاجت مومن» آمده و خدمت به دیگران و عنایت داشتن به امور برادران دینی و رفع نیازهایشان بسیار نیکو شمرده شده است و ثواب دارد.
پیامبر خدا صلیاللهعلیهوآله فرمودند: «لا یَزالُ النّاسُ بخیر ما اَمَروا بالمَعروفِ و نَهَوا عَنِ المُنکَرِ و تعاوَنوا عَلَی البِرّ... ؛ مردم همواره در خیر و خوبیاند، تا وقتی که امر به معروف و نهی از منکر میکنند و در نیکی با یکدیگر یاری و تعاون دارند. هر گاه چنین کاری را ترک کنند، خداوند هم برکات خویش را از آنان میگیرد.»(۳)
تعاون، حتی نسبت به راه خیر و اصلاح خانواده و فرزندان هم سفارش شده است. در روایات از زنی که شوهر خود را در کارهای نیک یاری رساند و پدری که فرزند خود را در نیکی مددکار و یاور باشد، ستایش شده است. جامعه ایمانی باید نسبت به هم همدردی و همکاری و همیاری داشته باشند، تا مورد عنایت حضرت حجت(عج) قرار گیرند.
پی نوشتها:
۱.سوره مائده،آیه۲
۲.اصول کافی،ج۲،ص۲۰۰
۲همان،ص۳۶۶
۴.بحارالانوار،ج۹۷،ص ۹۴
* برگرفته از کتاب «زندگی مهدوی؛ اخلاق و اوصاف منتظران»، نوشته جواد محدثی